Türkiye’de İddet Müddeti ve Geçmişi

İddet müddeti, Osmanlı Devleti’nin medeni kanunu olan Mecelle’de mevcut olduğu gibi Cumhuriyetin kurulmasından sonra 1926 yılında yürürlüğe giren Türk Kanunu Medenisi’nde de aynen yer almıştır. Ancak, Mecelle’de ve İslam Hukuku’nda 4 ay 10 gün olan iddet müddeti, 1926 tarihli Medeni Kanun’a 300 gün olarak girmiştir. 1926 tarihli ve 947 Sayılı Tükr Medeni Kanun’un 95. maddesi şu şekildedir: “Kocasının vefatı veya boşanma sebebiyle dul kalan yahut evliliğinin butlanına (iptaline) hükmedilen kadın; vefattan, boşanmadan veya butlan hükmünden itibaren 300 gün geçmedikçe tekrar evlenemez.” 2002 yılında yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu da Mecelle’deki “iddet süresi” uygulamasını aynen devam ettirmiştir. Nitekim Türk Medeni Kanunu madde 132. maddesi iddet mühletini şu şekilde hükümleştirmiştir: “Evlilik sona ermişse, kadın, evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün geçmedikçe evlenemez.” Türkiye’de iddet müddeti konusunda tarihsel olarak hukuki durum bu. Bu nedenle boşanan ve yeniden evlenmek isteyen kadın iddet süresi hesaplama yapmak durumunda kalmaktadır. Peki diğer ülkelerde durum nedir?

İddet Müddeti ve Diğer Ülkelerde Durum

Acaba Türkiye dışındaki ülkelerde de iddet müddeti var mı? Halkı Müslüman ülkelerin tümünde iddet müddetinin hukuki olarak var olduğunu ve uygulandığını söylemek mümkün. Ancak gelişmiş Batı ülkelerinde iddet süresinin hiç olmadığını veya hem erkek hem de kadınlar için de geçerli olduğunu görüyoruz. Diğer ülkelerde iddet konusunda yasal düzenlemeler nedir acaba? Bu iddet düzenlemesi sadece bize mi özgü yoksa başka ülkelerde de benzer bir düzenleme var mı?

Avrupa Ülkelerinde Durum

Avrupa’da bazı ülkelerde (örneğin İtalya) 300 güne kadar iddet veya bekleme süresi uygulanmakla beraber kıtanın büyük çoğunluğunda bizim bildiğimiz manada bir iddet süresinin bulunmadığını söyleyebiliriz.

ABD’de İddet Süresi

ABD’deki 50 eyaletten neredeyse yarısında hiçbir şekilde iddet müddeti veya bekleme süresi yoktur. Boşanan bir kadın veya erkek aynı gün bir başkası ile evlilik yapabilmektedir. Geriye kalan eyaletlerin çoğunda da yalnızca 1, 3 veya 5 gün gibi çok kısa bekleme süresi vardır ancak bu süre sadece kadın için değil boşanan tüm kadın ve erkekler için geçerlidir. Sadece 6 eyalette uzun süreli bekleme süresi vardır. Nebraska, Oklahoma ve Wisconsin’de bekleme süresi 180 gün, Alabama eyaletinde 60 gün, Kansas ve Texas’ta ise bekleme süresi 30 gündür.  Ancak bekleme süresi sadece kadınlar için değil erkekler için de geçerlidir ve bekleme süresi bakımından da herhangi bir cinsiyet ayrımı yoktur. ABD’deki bekleme süresinin çocuğun nesebi konusundaki karışıklığı önleme gibi bir gayesi yoktur. Bunun yerine amaç, boşanan bireylere hızlı bir kararla yeniden hatalı bir evlilik yapmasını engel olmak ve daha iyi düşünmelerine olanak vermektir.

Avustralya’da İddet Müddeti

Avustralya’da boşanma sonrası bir bekleme veya iddet süresi bulunmadığından boşanan kadınlar ve erkekler hiçbir kısıtlama olmaksızın yeniden evlilik yapabiliyor.

Japonya’da Durum

Japonya’daki hukuki durum Türkiye’deki iddet süresine oldukça benzemektedir. Japon Medeni Kanununa göre erkek, boşandıktan sonra hemen bir başka kadınla evlenebilirken, kadınlar yeniden evlenebilmek için boşanmanın üzerinden 6 ay geçmesini beklemek zorundadır. Japonya’da iddet mühleti Türkiye’ye benzese de en azından 4 ay daha kısa olduğunu vurgulamak gerekir. Ayrıca Japon Anayasa Mahkemesi 6 ay iddet müddetini uzun bulmuş ve 100 gün süresinin yeterli olacağına hükmetmiştir.

Av. İlker Atamer